استرس عبارت از یک واکنش جسمی است که به دنبال یک تحریک درونی یا بیرونی ( محیطی ) به وجود می آید. محرکی که استرس را به وجود می آورد ، عامل استرس زا نامیده می شود. می توان گفت که استرس وضعیتی است که در آن فرد گرفتار مشکلی شده است که فراتر از توانائی های معمولی وی برای سازگاری با آن می باشد.

استرس نوعی نیاز جسمی یا ذهنی است که در ما پاسخ‌های خاصی را بر می‌انگیزد و به ما امکان می دهد تا با خطر مبارزه کنیم یا از آن بگریزیم. مقادیر کم استرس قادر است عملکرد شما را در اوضاع و احوال خاصی مثل ورزش و کار بهبود بخشد اما استرس بیش از حد به سلامت شخصی آسیب می رساند. با مشخص نمودن شرایط استرس‌زا و یافتن راه‌هایی برای مقابله با آن، قادر خواهید بود، استرس‌های مضر را به حداقل برسانید.

می توان چهار بعد را برای استرس در نظر گرفت :

۱) بعد عاطفی : شامل سه احساس اضطراب ، خشم و افسردگی
۲) بعد شناختی : شامل ضعف در تمرکز ، حافظه و تصمیم گیری
۳)بعد رفتاری : شامل خشونت ، پرخاشگری و عدم انجام وظایف
۴)بعد جسمانی : شامل انواع دردهای بدنی ، میگرن ، ناراحتی های قلبی ، بی خوابی و کاهش اشتها و انرژی

(۱)
استرس ممکن است از حوادث یا شرایط برونی، واکنش های فردی به تنش ها یا ترکیبی از این عوامل ناشی شده باشد. از جمله منابع عمده برونی استرس می توان مشکلات درازمدتی مثل روابط خانوادگی ناراحت‌کننده، بیماری‌های ناتوان کننده یا بیکاری و نیز تغییرات عمده حتی تغییرات خوشایندی مثل ازدواج یا اثاث‌کشی و جمع شدن استرس های روزانه مثل دیررفتن سرکار یا گیرکردن در ترافیک را نام برد. از جمله الگوهای رفتاری ایجادکننده یا تشدیدکننده استرس هم می توان ناشکیبایی و پرخاشگری، عدم اعتماد به نفس و احساسات سرکوبگری مثل تنش یا اضطراب را بر شمرد.

تشخیص نشانه های استرس
اگر نشانه های استرس، زود تشخیص داده شوند، برای پیشگیری از مشکلاتی که برای سلامت ایجاد ممکن است شود، باید اقداماتی انجام داد. داشتن انرژی کمتر از حد معمول، کاهش اشتها یا خوردن بیش از حد معمول از جمله این نشانه‌ می‌باشد، ممکن است دچار سردرد یا زخم‌های دهان شوید و بیش از حد مستعد ابتلا به عفونت‌های خفیفی همچون سرماخوردگی شوید. اگر احساس استرس، زیاد باشد، ممکن است مضطرب، بغض کرده، تحریک‌پذیر یا غمگین باشید. خواب ممکن است مختل شود و روابط با دیگران کدورت یابد. برای آن که از این حالت رهایی یابید ممکن است به الکل، تنباکو یا موادمخدر وابسته شوید. اگر استرس موجب هر یک از این مشکلات شود، درصدد کمک از خانواده، دوستان یا پزشک خود برآیید.

اثرات سو ء استرس :
بدیهی است اگر استرس شدید باشد و یا زیاد به طول انجامد زیان آور خواهد بود که مسلما سبب بروز بیماری هایی مانند اضطراب ، افسردگی ، فشارخون ، بیماری های قلبی و …. خواهد شد. استرس در ایجاد و تشدید بیماری و همچنین تاخیر بهبودی و تداخل در امور درمان موثر است.
آثار فیزیولوژیک استرس :
در شرایط استرس زا تعداد ضربان قلب و تنفس افزایش می یابد. فشارخون بالا می رود. حرکات معده کند و رگهای خونی منقبض می شود. استرس با کاهش دادن توانایی دفاعی بدن در مقابل بیماری ها منجر به بیماری می شود ( غیرمسقیم ) ، فرد تحت استرس ممکن است قادر به انجام وظایف خود به صورت معمولی نباشد.

(۲)
راه های کاهش استرس :
– برای مقابله با هر مشکلی که بر تندرستی شما تاثیر می گذرد دو راه وجود دارد راه ساده تر و مرسومی که صدها سال درمانگران ترجیح می دهند ، تخفیف نشانه های اختلال است. اما روش منطقی تر و در درازمدت ، موثرتر این است که به رفع علت بروز نشانه ها بپردازید.

– تا جایی که می توانید خود را بشناسید یعنی نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنید ؛ با جنبه های خوب و جنبه های بد خود کاملا آشنا باشید. بلند پروازیها ، نیازها و آنچه را که دوست دارید یا دوست ندارید بدانید. ببینید چقدر رفتار تکانشی دارید ؛ چقدر صبور هستید ؛ چقدر مسئولیت پذیرید ؛ چقدر خوش بین هستید و چقدر کارایی دارید ؛ ………..

– باید موقعیت هایی که باعث بروز یا تشدید استرس در محیط و افراد پیرامون شما می شود را شناسایی نمائید.

– یکی از راههای موثر کاهش استرس پیدا کردن روش های جانشین برای اهداف و رفتارهایی است که نتوانستیم به آنها دسترسی پیدا کنیم و به انجام برسانیم.

– با سپردن مسئولیت به دیگران می توانیم استرس را کاهش دهیم. (تقسیم وظایف )
– تنظیم وقت و هماهنگ کردن کارها بر اساس زمان مورد نیاز باعث کاهش استرس می شود.

– تقویت سلامت جسمی ، افکار مثبت ، منبع کنترل درونی ، اجتماعی شدن ، حمایت اطرافیان و منابع مالی ، آرمیدگی و ورزش از دیگر راه های کنترل استرس می باشد.

نمی توان از همه استرس ها اجتناب کرد اما می توان یاد گرفت که چگونه می توان با استرس ها کنار آمد و سازگاری حاصل نمود.